Dialekt czango to językowa odmiana języka węgierskiego, używana przez mniejszość węgierską zamieszkującą region Mołdawii w Rumunii.
Charakterystyka dialektu
Dialekt czango różni się od standardowego języka węgierskiego zarówno pod względem fonetycznym, jak i leksykalnym. Wpływy języka rumuńskiego oraz innych okolicznych dialektów i języków (takich jak turecki czy słowiańskie) przyczyniły się do powstania unikalnych cech. Język czango zachował wiele archaicznych form gramatycznych i słownictwa, które zanikły we współczesnym węgierskim.
Dialekt ten jest trudny do zrozumienia nawet dla współczesnych Węgrów, głównie ze względu na starodawną formę języka oraz wpływy obce. Oprócz różnic fonetycznych, czango wykazuje liczne różnice leksykalne, często używając słów, które w języku węgierskim wyszły z użycia, bądź były zastąpione przez inne.
Obecna sytuacja i zagrożenia
Czangowie w Rumunii są mniejszością i, jak wiele innych mniejszości, są narażeni na procesy asymilacyjne. Współczesne pokolenia coraz częściej używają języka rumuńskiego na co dzień, co prowadzi do stopniowego zaniku dialektu czango. Istnieją inicjatywy na rzecz ochrony języka i kultury Czangów, jednakże proces ten jest trudny, zważywszy na małą liczbę użytkowników tego dialektu oraz presję języka większościowego.
Kultura Czangów
Czangowie wyróżniają się nie tylko językiem, ale także swoistą kulturą i tradycjami. Ich muzyka, stroje ludowe, a także zwyczaje religijne, głównie katolickie, są unikatowe. Ze względu na izolację i odmienność od dominujących grup, ich kultura zachowała wiele archaicznych elementów, które zanikły w innych częściach Europy Środkowej.
Jak to mówią w kraju czango:
Dzień dobry – lub – Boże daj ci [dobry dzień]
– a oni odpowiadają – Niech Maryja ci da [dobry dzień].
Albo mówią: Miej dobre zdrowie – a oni odpowiadają – Niech Maryja da mi [dobre zdrowie i tobie też]. Powszechną odpowiedzią byłoby, aby dostrzec różnicę – Niech Bóg da mi [dobre zdrowie i tobie też].
Like they say it in Csángóföld: Good day to you – or – God give to you [a good day] – and they answer – let Mary give to you [the good day].
Or they say: Have a good health – and they answer –Let Mary give me [good health and to you too] – the common answer would be, to see the difference –Let God give me [good health and to you too].
